Giới hạn quyền và thoái lui nghĩa vụ thực hiện quyền

Bài đọc: Giới hạn quyền và thoái lui nghĩa vụ thực hiện quyền

Bài đọc có 965 từ

1. Giới hạn quyền

Việc giới hạn quyền được hiểu là việc các quốc gia được áp đặt một số điều kiện với việc thực hiện, hưởng thụ một số quyền con người nhất định. Những quyền không bị giới hạn được gọi là các quyền tuyệt đối (quyền tự do thân thể, quyền tự do lương tâm, quyền tự do tư tưởng, xét xử công bằng).

Việc giới hạn được đặt ra đối với một số quyền thuộc cả hai nhóm quyền dân sự, chính trị và kinh tế, xã hội, văn hóa. Cả hai công ước về hai nhóm quyền trên đều đặt ra các quy định liên quan tới giới hạn quyền, cụ thể:

• Các giới hạn đều phải được quy định trong pháp luật quốc gia.
• Những giới hạn đặt ra không trái với bản chất các quyền có liên quan.
• Việc đặt ra các hạn chế về quyền là cần thiết trong một xã hội dân chủ và nhằm mục đích duy nhất là để thúc đẩy lợi ích chung của cộng đồng.
• Với các quyền dân sự chính trị, một số quyền chỉ có thể bị giới hạn trong một số trường hợp, bao gồm: an ninh quốc gia, an toàn cộng đồng, trật tự công cộng, sức khỏe cộng đồng, đạo đức cộng đồng, quyền và tự do của người khác.

Các nguyên tắc Siracusa 1985 (tìm hiểu thêm ở Bài đọc thêm) quy định giới hạn và thoái lui nghĩa vụ trong công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị, nêu rõ thêm các quy định liên quan tới giới hạn quyền. Theo đó:

• Việc giới hạn không được giải thích để gây tổn hại đến bản chất của quyền, và các giới hạn không được phép áp dụng tùy tiện.
• Có thể khiếu kiện và có chế tài nếu các giới hạn bị lạm dụng.
• Các quy định cụ thể hơn về trật tự công cộng, sức khỏe công chúng, an ninh quốc gia, an toàn công cộng, các quyền và tự do của người khác.

**Các nguyên tắc Johannesburg 1996 (**tìm hiểu thêm ở Bài đọc thêm) cũng giải thích một số giới hạn về quyền theo nguyên tắc Siracusa nhưng trong bối cảnh của quyền tự do ngôn luận và biểu đạt. Cụ thể:

• Không có hạn chế nào về tự do biểu đạt hay thông tin với lý do an ninh quốc gia có thể áp dụng trừ khi chính phủ có thể chứng minh rằng các hạn chế được quy định bởi luật và là cần thiết trong một xã hội dân chủ để bảo vệ một lợi ích an ninh quốc gia chính đáng. Nghĩa vụ chứng minh tính hợp lệ của các hạn chế thuộc về chính phủ.
• Các hạn chế về an ninh quốc gia không nhằm bảo vệ một chính phủ khỏi bị xấu hổ hoặc bẽ mặt.

2. Thoái lui nghĩa vụ thực hiện quyền

Nhà nước có nghĩa vụ đảm bảo thực hiện quyền con người đối với công dân. Tuy nhiên trong bối cảnh khẩn cấp đe dọa sự sống còn của đất nước, các quốc gia có thể áp dụng những biện pháp nhằm thoái lui nghĩa vụ thực hiện các quyền nêu trong công ước quyền dân sự-chính trị (ICCPR). Việc thực hiện các biện pháp thoái lui nghĩa vụ phải đảm bảo các nguyên tắc sau đây:

• Các biện pháp xuất phát từ tình huống khẩn cấp, do tình hình bắt buộc phải làm để cứu vãn sự sống còn của quốc gia hay toàn bộ dân cư trong quốc gia.
• Các biện pháp áp dụng không được trái với các nghĩa vụ khác theo quy định của luật pháp quốc tế và không mang tính phân biệt đối xử dựa trên mọi hình thức và bản dạng.
• Nhà nước không thể thoái lui nghĩa vụ với một số quyền, bao gồm: quyền sống, quyền không bị tra tấn, đối xử, hạ nhục vô nhân đạo, quyền không bị bắt giữ làm nô lệ hay nô dịch, quyền không bị bỏ tù vì nghĩa vụ dân sự, quyền không bị áp dụng hồi tố, quyền được công nhận là thể nhân trước pháp luật và quyền tự do tư tưởng, tín ngưỡng và tôn giáo.
• Khi áp dụng các biện pháp thoái lui nghĩa vụ, quốc gia có nghĩa vụ thông báo cho các quốc gia thành viên của ICCPR qua Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc, trong đó nêu rõ các biện pháp cụ thể đã áp dụng và thời gian dự định chấm dứt.

Các nguyên tắc Siracusa bổ sung thêm một số nội dung sau đây:

• Các biện pháp áp dụng phải mang tính chất bắt buộc như là phương thức cuối cùng và áp dụng chỉ mang tính tạm thời, chỉ trong thời gian quốc gia bị đe dọa.
• Việc áp dụng biện pháp thoái lui nghĩa vụ không làm ảnh hưởng tới các quyền con người khác, đồng thời quốc gia có trách nhiệm tăng cường bảo vệ các quyền không bị nhà nước thoái lui nghĩa vụ.
• Chỉ áp dụng khi có mối đe dọa thực sự và cấp thiết với quốc gia. Mối đe dọa đó phải tác động đến toàn bộ quốc gia, ảnh hưởng tới đời sống bình thường của dân chúng mà sẽ không thể bình thường trở lại nếu áp dụng các biện pháp thông thường.

Tài liệu tham khảo

1, Các nguyên tắc Siracusa về các quy định giới hạn và đình chỉ trong công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị, 1985

2, Các nguyên tắc Johannesburg về an ninh quốc gia, tự do biểu đạt và tiếp cận thông tin, 1996.