Hiểu về vi phạm nhân quyền

Bài đọc: Hiểu về vi phạm nhân quyền

Bài đọc có 1300 chữ

Nhân quyền là gì

Nhân quyền hay quyền con người là quyền vốn có của tất cả con người, không phân biệt chủng tộc, giới tính, quốc tịch, dân tộc, ngôn ngữ, tôn giáo hay bất kỳ địa vị nào khác. Các quyền con người bao gồm quyền sống và quyền tự do, quyền tự do khỏi chế độ nô lệ và tra tấn, quyền tự do quan điểm và biểu đạt, quyền được làm việc và giáo dục, v.v. Mọi người đều được hưởng các quyền này, không bị phân biệt đối xử.

(Nếu vẫn chưa chắc chắn về khái niệm nhân quyền và các giá trị của nó, mời bạn quay lại đọc lại tài liệu tuần 1 nhé)

Các loại vi phạm nhân quyền

Nhiệm vụ thực thi luật nhân quyền quốc tế chủ yếu thuộc về chính các chính phủ. Các chính phủ có nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người bằng cách nghiêm cấm các hành vi vi phạm nhân quyền của các quan chức và cơ quan của nhà nước và truy tố những người vi phạm. Các chính phủ cũng cần tạo ra những cách thức mà các cá nhân có thể tìm kiếm sự trợ giúp đối với những hành vi vi phạm quyền, chẳng hạn như có các tòa án có thẩm quyền, độc lập và không thiên vị. Việc một quốc gia không hành động chống lại sự lạm dụng nhân quyền của các cá nhân, chẳng hạn như bạo lực gia đình, bản thân nó có thể là vi phạm nhân quyền.

Một vi phạm nhân quyền có thể được thực hiện bằng hành động, và ngược lại, việc không hành động, hay không làm gì cũng có thể là vi phạm nhân quyền.

Loại vi phạm thứ nhất - là các vi phạm có thể do nhà nước cố ý thực hiện và hoặc do nhà nước không ngăn chặn được hành vi vi phạm. Khi một nhà nước vi phạm nhân quyền, có thể có nhiều bên tham gia như công an, thẩm phán, kiểm sát viên, quan chức chính phủ, ... Vi phạm có thể là bạo lực về thể chất, chẳng hạn như sự tàn bạo của công an, hoặc không có bạo lực thể chất, ví dụ như một người không được xét xử công bằng, một người không được tự do đi lại.

Loại vi phạm thứ hai - do nhà nước thất bại trong bảo vệ nhân quyền vì không hành động - xảy ra khi có xung đột giữa các cá nhân hoặc nhóm trong xã hội. Nếu nhà nước không làm gì để can thiệp và bảo vệ những người và nhóm dễ bị tổn thương, nhà nước đang tham gia vào các vi phạm nhân quyền. Ví dụ nếu dữ liệu cá nhân (số điện thoại, địa chỉ nhà) của công dân bị mua bán tràn lan trong thời gian dài mà nhà nước không có các biện pháp để xử lý thì nhà nước thất bại trong bảo vệ quyền riêng tư hay bảo mật thông tin cá nhân của người dân. Ví dụ khác nữa, nếu nhà nước để mặc hiện tượng nhiều doanh nghiệp từ chối tuyển dụng nhân sự đến từ tỉnh thành A vì cho rằng người dân từ tỉnh thành này có các tính cách xấu xí thì nhà nước đã thất bại trong bảo vệ quyền được làm việc và quyền không bị phân biệt đối xử của một nhóm người trong xã hội.

Thông thường, các chính phủ vi phạm nhân quyền sẽ bị các tổ chức phi chính phủ quy trách nhiệm công khai về các hành động của họ. Một số tổ chức cung cấp các dịch vụ trực tiếp như tư vấn pháp luật và giáo dục nhân quyền. Các tổ chức khác cố gắng bảo vệ quyền con người bằng cách tiến hành các vụ kiện thay mặt cho các cá nhân hoặc nhóm. Và các tổ chức như Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch) sử dụng việc tìm hiểu thực tế và vận động để tạo áp lực buộc các chính phủ phải thay đổi chính sách của họ.

Phân biệt vi phạm nhân quyền với các vi phạm pháp luật

Thông thường trong cuộc sống, chúng ta có thể nói là một cá nhân vi phạm nhân quyền của một cá nhân khác, ví dụ một người chồng vi phạm quyền riêng tư - nhân quyền của vợ nếu lén lút đọc tin nhắn; cha mẹ đánh con cái vi phạm quyền trẻ em. Tuy nhiên bạn cần phân biệt vi phạm nhân quyền với một vi phạm pháp luật nếu bạn đang phân tích một vụ việc theo góc độ chuyên môn về nhân quyền.

Nếu một vụ việc có các bên là cá nhân thì thông thường mối quan hệ này sẽ được điều chỉnh bằng luật quốc gia. Ví dụ nếu một công ty đọc email cá nhân của nhân viên mà không được cho phép, hành vi này sẽ được luật lao động, luật hình sự điều chỉnh. Nếu một người đánh bạn gây thương tích nặng, thì bạn sẽ tố cáo với công an để truy tố theo tội cố ý gây thương tích của luật hình sự (có thể có án tù). Nếu một người bịa chuyện nhằm hạ nhục uy tín của bạn thì bạn có thể khởi kiện đòi xin lỗi, bồi thường theo các quy định trong luật dân sự (không có án tù, chỉ có án phạt).

Tuy nhiên, khi các vi phạm về quyền của các cá nhân, tổ chức xảy ra mà nhà nước không can thiệp để bảo vệ nạn nhân, trừng phạt thủ phạm thì lúc này nhà nước đã vi phạm nhân quyền vì không hành động.

Một lần nữa, khi nói về vi phạm nhân quyền, chúng ta thường đề cập đến mối quan hệ giữa nhà nước và công dân. Để kết luận một vụ việc là vi phạm nhân quyền thì cần kiểm tra các yếu tố sau:

• Luật nhân quyền có bị vi phạm không?
• Ai là người chịu trách nhiệm
• Động cơ đằng sau của hành động là gì?

Luật nhân quyền có bị vi phạm không: Một quốc gia đã thông qua các điều ước quốc tế về Nhân Quyền phải điều chỉnh hiến pháp và luật phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Chính vì vậy một vi phạm nhân quyền luôn luôn là vi phạm luật nhân quyền quốc tế và có thể là vi phạm luật của một quốc gia. Tuy nhiên, một vi phạm luật quốc gia thì không phải luôn luôn vi phạm luật nhân quyền quốc tế.

Người chịu trách nhiệm: Mặc dù nhà nước cần tôn trọng, bảo vệ và thúc đẩy nhân quyền nhưng các vi phạm nhân quyền thường do người đại diện nhà nước thực hiện, ví dụ công an, thẩm phán … Lưu ý rằng nếu các chủ thể vi phạm không phải đại diện cho nhà nước thì những tội phạm này được điều chỉnh bằng luật quốc gia, ví dụ như luật hình sự, luật dân sự.

Động cơ: Bất kỳ sự phân biệt đối xử nào vì lý do chủng tộc, màu da, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo, khác biệt về quan điểm chính trị với mục đích vô hiệu hóa hoặc làm suy giảm quyền bình đẳng hoặc bất kỳ quyền con người nào đều cấu thành vi phạm nhân quyền.

Thông tin tham khảo:

https://www.humanrightscareers.com/issues/what-are-human-rights-violations/https://www.hrw.org/news/2014/09/15/what-are-human-rights