Nghĩa vụ của Nhà nước trong việc thực thi và đảm bảo quyền con người
Bài đọc: Nghĩa vụ của Nhà nước trong việc thực thi và đảm bảo quyền con người
Bài đọc có 1068 chữ
Trước hết, để xác định được nghĩa vụ của Nhà nước trong việc thực thi và đảm bảo quyền con người thì cần hiểu được khái niệm về Nhà nước. Khái niệm Nhà nước thông thường được hiểu theo hai cách.
Cách hiểu thứ nhất: Nhà nước là quốc gia. Ví dụ: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nhà nước cộng hòa Dominica.
Theo James Garner, Nhà nước là một cộng đồng người chiếm hữu một lãnh thổ xác định, hoàn toàn không chịu kiểm soát từ bên ngoài, và sở hữu chính quyền có tổ chức mà tất cả cư dân sinh sống trong lãnh thổ đó đều phải phục tùng. Định nghĩa của Garner gồm có bốn yếu tố căn bản của Nhà nước: con người (dân), lãnh thổ (đất), chính quyền, và chủ quyền hay quyền tối cao.
Cách hiểu thứ hai: Nhà nước là chính quyền. Có nhiều định nghĩa về chính quyền, nhưng định nghĩa của Austin Ranney có lẽ là chuẩn xác và xúc tích nhất: “Chính quyền là một tập hợp các cá nhân và thiết chế với chức năng làm ra và thực thi luật pháp trong và cho một xã hội”. Chính quyền là một tập hợp có tổ chức, là một tổ chức nhưng đặc biệt hơn các tổ chức khác ở những điểm phân biệt sau:
- Chính quyền có quyền lực bao trùm lên toàn xã hội
- Tư cách các thành viên trong chính quyền là không tự nguyện
- Quyền lực của chính quyền là độc đoán
- Chính quyền là tổ chức duy nhất trong một quốc gia có quyền làm ra luật, cưỡng chế thi hành luật, và xử lý người vi phạm luật.
Một đặc điểm quan trọng nữa để chính quyền là tổ chức duy nhất có quyền lực điều hành một quốc gia có chủ quyền tối cao đó là tính chính danh của chính quyền. Tính chính danh là niềm tin phổ biến của các thành viên trong một xã hội rằng quyền lực của chính quyền hay đảng cầm quyền là đúng, chính đáng, hợp lý, hợp pháp, và vì thế dân chúng phải phục tùng.
Ở Việt Nam, cách hiểu thứ hai thường gần gũi và phổ biến hơn. Trong các văn bản hành chính của Việt Nam thường xuyên xuất hiện cụm từ “Đảng và Nhà nước”. Cụm từ này được hiểu theo nghĩa là Đảng Cộng sản Việt Nam - đảng cầm quyền và chính quyền Việt Nam.
Trong phạm vi bài viết này, khái niệm Nhà nước được hiểu theo cách thứ hai, là nghĩa vụ của chính quyền trong việc thực thi và đảm bảo quyền con người.
Ba nghĩa vụ chính của Nhà nước trong việc thực thi và đảm bảo quyền con người.
| Nghĩa vụ | Nội dung | Ví dụ |
|---|---|---|
| Tôn trọng | Ghi nhận các quyền, không tùy tiện tước bỏ, hạn chế hay can thiệp vào việc hưởng thụ các quyền con người. | Nhà nước ghi nhận quyền của công dân trong hiến pháp và không tùy tiện giới hạn việc thực hành quyền bằng cách ban hành các điều luật cấm đoán người dân, ví dụ: Luật An ninh mạng ở một số quốc gia hạn chế công dân tự do biểu đạt ý kiến trên không gian mạng là việc không thực hiện đúng nghĩa vụ tôn trọng. |
| Bảo vệ | Ngăn ngừa, xử lý những hành vi vi phạm quyền con người của mọi chủ thể. | Nhà nước thành lập ủy ban Nhân quyền là tổ chức có nhiệm vụ hỗ trợ nhà nước trong việc xác định, điều tra các vi phạm về nhân quyền từ đó làm cơ sở để xử lý các vi phạm về nhân quyền. Ở Việt Nam, công an là lực lượng được thành lập để thực hiện chức năng đảm bảo trật tự và bảo vệ xã hội, về mặt lý thuyết là lực lượng đóng vai trò quan trọng và có nhiệm vụ bảo vệ người dân khỏi những xâm phạm về quyền tự do của mỗi cá nhân. |
| Bảo đảm | Hỗ trợ các cá nhân và nhóm trong việc hưởng thụ quyền con người, | Nhà nước ban hành các luật, văn bản hướng dẫn hỗ trợ người dân thực hiện quyền của mình như quyền tự do lập hội hay quyền biểu tình. Ở Việt Nam vẫn chưa có Luật về Hội và Luật Biểu tình, do đó người dân chưa có được sự hỗ trợ trong việc thực hiện các quyền cơ bản này. Tuy nhiên, Hiến Pháp đã quy định rất rõ quyền lập hội và quyền biểu tình của người dân nên việc Nhà nước chưa văn bản hướng dẫn không có nghĩa là người dân không có quyền biểu tình. Nhà nước chịu trách nhiệm và có nghĩa vụ ban hành các luật và văn bản hướng dẫn để người dân thực hiện các quyền chính đáng của mình một cách hợp lý, vừa bảo đảm quyền tự do của mình đồng thời không làm ảnh hưởng đến quyền của người khác. |
Ba nghĩa vụ của Nhà nước có mối liên hệ đan xen và hỗ trợ lẫn nhau để thực hiện nhiệm vụ của Nhà nước nhằm nâng cao hiểu biết của người dân về quyền con người, góp phần hành động để bảo vệ được các quyền của mình và mọi người trong xã hội.
Trong một số trường hợp khẩn cấp như thiên tai, đại dịch, xung đột vũ trang, nhà nước có thể thông báo thoái lui nghĩa vụ để hạn chế một số quyền tự do của người dân nhằm mục đích bảo vệ lợi ích chung của toàn xã hội. Tuy nhiên các biện pháp này chỉ được thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định và áp dụng với các quyền tự do không tuyệt đối. Ví dụ các biện pháp cách ly, phong tỏa khu vực và hạn chế quyền đi lại của những người dương tính với Coronavirus để ngăn chặn sự phát tán của virus trong cộng đồng.
Tài liệu tham khảo
1. “Chính trị bình dân”, Phạm Đoan Trang
2. “ABC về các quyền dân sự chính trị cơ bản”, Lã Khánh Tùng và Vũ Công Giao.